Chuyển đổi số đang trở thành yếu tố sống còn đối với sự tồn tại và phát triển của các doanh nghiệp, đặc biệt là trong bối cảnh cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ. Tuy nhiên, việc ứng dụng công nghệ vào hoạt động sản xuất và kinh doanh vẫn còn nhiều thách thức, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Một trong những điểm nghẽn quan trọng mà các doanh nghiệp đang phải đối mặt là vấn đề nhân lực.

Ông Phạm Đức Nghiệm, Phó Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), đã chỉ ra rằng nhiều doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ gặp khó khăn trong việc tìm kiếm và áp dụng công nghệ phù hợp do thiếu vốn đầu tư và không có nhân lực đủ trình độ để vận hành. Điều này cho thấy cần có sự hỗ trợ từ các chuyên gia và tổ chức để giúp doanh nghiệp vượt qua rào cản này.

Các chuyên gia cho rằng để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số, cần triển khai cơ chế ‘chuyển đổi từng bước’. Thay vì thay đổi toàn bộ quy trình cùng lúc, doanh nghiệp có thể bắt đầu từ những nghiệp vụ dễ áp dụng như hóa đơn điện tử, kế toán online, quản lý bán hàng… Điều này sẽ giúp doanh nghiệp dần dần thích nghi với công nghệ mới và giảm thiểu rủi ro.

Bên cạnh đó, việc phối hợp giữa Nhà nước, doanh nghiệp công nghệ và các tổ chức giáo dục để tổ chức các chương trình đào tạo thực hành, học online, cấp chứng chỉ… là rất cần thiết. Điều này sẽ giúp nâng cao trình độ và kỹ năng của nhân lực, đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp trong thời đại công nghệ.

Theo Phó Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Minh Tân, Giám đốc Viện Nghiên cứu và Phát triển Ứng dụng các hợp chất thiên nhiên, Đại học Bách khoa Hà Nội, Nhà nước nên tạo ra một số chương trình trọng điểm, có kinh phí và lựa chọn nhà cung cấp dịch vụ đào tạo qua đấu thầu để doanh nghiệp tư nhân có khả năng thiết kế những khóa học, chương trình học bổ sung và phổ thông hóa các kỹ năng mới cho người yếu thế trong thị trường việc làm mới.

Một yếu tố quan trọng khác là cần khuyến khích doanh nghiệp công nghệ tham gia phát triển giải pháp công nghệ thân thiện với người dùng. Phần mềm phải dễ sử dụng, giao diện đơn giản, thậm chí tích hợp tính năng điều khiển bằng giọng nói để người lao động phổ thông cũng có thể làm quen nhanh chóng.

Dự báo khoảng 70% công việc truyền thống tại Việt Nam sẽ chịu ảnh hưởng đáng kể từ sự phát triển của trí tuệ nhân tạo (AI) trong thập kỷ tới. Các nhà cung cấp giải pháp công nghệ nhận định, AI sẽ là công nghệ chủ đạo định hình tương lai hoạt động doanh nghiệp tại Việt Nam trong 5-10 năm tới.

Để hình thành nguồn lực mới, doanh nghiệp cần xây dựng lộ trình chuyển đổi số có lồng ghép yếu tố phát triển con người; doanh nghiệp và người lao động cần đầu tư vào học tập và nâng cao kỹ năng số. Xây dựng một hệ sinh thái nhân lực thích ứng công nghệ không chỉ dựa vào nỗ lực riêng của doanh nghiệp mà giáo dục đại học chính là mắt xích đầu tiên góp phần định hình tư duy, nền tảng tri thức và thái độ nghề nghiệp cho người lao động tương lai.

Nhân lực không thể tách rời tổng thể các yếu tố như cấu trúc nền kinh tế, định hướng chính sách vĩ mô và năng lực hấp thụ công nghệ của doanh nghiệp. Chất lượng nguồn nhân lực chịu tác động trực tiếp từ cách mà nền kinh tế được tổ chức, điều tiết và định hướng phát triển.

Muốn hình thành một lực lượng lao động phù hợp với thời đại công nghệ, cần đồng bộ giữa chính sách phát triển nhân lực và các chính sách kinh tế-công nghệ. Điều này sẽ giúp tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển của doanh nghiệp và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc gần đây đã đề xuất một giải pháp nhằm thu hút và giữ chân nhân lực công nghệ thông tin trong lĩnh vực công quyền. Theo ông, để thúc đẩy chuyển đổi số trong bộ máy công quyền, cần nâng mức lương cho cán bộ công nghệ thông tin lên tới 200% so với hiện nay.

Đề xuất này được đưa ra trong bối cảnh chuyển đổi số đang trở thành yêu cầu cấp thiết đối với các cơ quan nhà nước. Tuy nhiên, nhiều cơ quan đang gặp khó khăn trong việc thực hiện chuyển đổi số do thiếu nhân sự công nghệ thông tin. Nguyên nhân sâu xa của vấn đề này nằm ở chế độ đãi ngộ chưa tương xứng cho nhân sự công nghệ thông tin, khiến họ không đủ sức cạnh tranh với khu vực tư nhân.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc đã nêu ý kiến này tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Ông cho biết rằng mặc dù nhiều cơ quan nhà nước đã có máy tính, kết nối mạng và phần mềm, nhưng vẫn thiếu nhân sự chuyên trách về công nghệ thông tin. Điều này dẫn đến tình trạng cán bộ phải làm việc quá tải, vừa tiếp dân vừa phải thao tác trên phần mềm quản lý dân cư mới được cập nhật.

Tình trạng thiếu nhân lực công nghệ thông tin cũng được phản ánh tại các cơ sở đào tạo đại học. Giảng viên Trịnh Thị Mỹ Linh của Đại học Bách Khoa Hà Nội cho biết rằng sinh viên tốt nghiệp ngành khoa học và công nghệ thường không muốn làm việc tại các cơ quan nhà nước do mức lương thấp, chưa xứng đáng với công sức đã bỏ ra trong 4 năm nghiên cứu và học tập.

Ngược lại, các công ty tư nhân như Công ty cổ phần Thương mại Máy tính An Phát lại có thể thu hút nhân sự công nghệ thông tin với mức lương cạnh tranh. Chị Đỗ Thị Ngọc Hoa, Trưởng phòng quản lý nhân sự của công ty, cho biết rằng mức lương cơ bản cho sinh viên mới ra trường là từ 15 triệu đồng/tháng sau khi thử việc, cộng thêm phần trăm thưởng sản phẩm. Công ty cũng cung cấp chế độ đãi ngộ tốt, bao gồm tham gia các khóa đào tạo nâng cao và cơ hội thăng lương, thăng chức.

Nhân lực chất lượng cao không chỉ là nền tảng cho kinh tế số mà còn là yếu tố quyết định cho sự hiện đại hóa bộ máy hành chính. Do đó, đã đến lúc cần có cơ chế đãi ngộ đặc thù và lộ trình nghề nghiệp rõ ràng để người trẻ dám chọn và dám cống hiến cho khu vực công. Việc tạo ra môi trường làm việc hấp dẫn và đãi ngộ xứng đáng sẽ giúp thu hút và giữ chân nhân tài, từ đó thúc đẩy quá trình chuyển đổi số và hiện đại hóa bộ máy công quyền.