Kinh tế biển đang ngày càng khẳng định vị trí quan trọng trong nền kinh tế của Việt Nam, với mục tiêu khai thác một cách có hiệu quả tiềm năng lớn mà đất nước sở hữu. Kinh tế biển bao gồm tất cả các hoạt động kinh tế diễn ra trên biển, trong đó nuôi trồng và khai thác hải sản được xác định là động lực chính cho sự phát triển.

Các hoạt động kinh tế trên biển đã được các nhà khoa học thống nhất bao gồm: đánh bắt và nuôi trồng thủy – hải sản; kinh tế hàng hải; khai thác dầu khí ngoài khơi; khai thác khoáng sản; năng lượng tái tạo; du lịch biển; kinh tế đảo và làm muối. Trong bối cảnh hiện nay, vấn đề phát triển bền vững đã được đặt ra một cách cấp thiết, nhằm đạt được tăng trưởng kinh tế đồng thời giảm thiểu các tác động tiêu cực đến môi trường.

Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 139/2024/QH15 về Quy hoạch không gian biển quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050. Chính phủ cũng đã ban hành Nghị quyết số 37/NQ-CP về Kế hoạch thực hiện Quy hoạch không gian biển quốc gia thời kỳ 2021-2030. Quan điểm bao trùm trong các nghị quyết này là sử dụng tài nguyên một cách có trách nhiệm, chuyển đổi sang nền kinh tế sử dụng tài nguyên hiệu quả, ít carbon, và duy trì tài sản tài nguyên thiên nhiên hướng tới bảo tồn và phục hồi hệ sinh thái, đa dạng sinh học và vốn tự nhiên.

Thực trạng động lực phát triển kinh tế biển cho thấy nuôi trồng và khai thác hải sản đang đóng vai trò quan trọng. Việt Nam sở hữu bờ biển dài 3.260 km, diện tích mặt biển 1 triệu km2 và hơn 4.000 đảo, quần đảo với hơn 12.000 loài sinh vật biển. Thủy sản biển cùng với lợ và ngọt, năm 2024 đạt sản lượng trên 9,6 triệu tấn; trong đó, nuôi trồng 5,8 triệu tấn (hơn 60%) thuộc TOP 4 quốc gia trên thế giới; xuất khẩu 10,07 tỷ USD đến hơn 170 quốc gia và vùng lãnh thổ, thuộc TOP 3 thế giới.

Tuy nhiên, nguồn lợi hải sản đang suy giảm, đặc biệt ở vùng biển ven bờ. Từ năm 2027 đến nay, EU đã cảnh báo ‘thẻ vàng’ IUU về khai thác vi phạm biển nước ngoài; quản lý, giám sát đội tàu; truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có những giải pháp cụ thể và hiệu quả để bảo vệ nguồn lợi hải sản và phát triển kinh tế biển một cách bền vững.

Chiến lược phát triển thủy sản trên biển đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, với mục tiêu chung đến năm 2030: Phát triển thủy sản thành ngành kinh tế quan trọng của quốc gia, sản xuất hàng hóa lớn gắn với công nghiệp hóa – hiện đại hóa; có thương hiệu uy tín, khả năng cạnh tranh và hội nhập quốc tế; góp phần giữ vững độc lập, chủ quyền biển đảo của Tổ quốc.

Tầm nhìn đến năm 2045: Thủy sản là ngành kinh tế thương mại hiện đại, bền vững, có trình độ quản lý, khoa học công nghệ tiên tiến; là trung tâm chế biến thủy sản sâu, thuộc nhóm ba nước sản xuất và xuất khẩu thủy sản dẫn đầu thế giới; giữ vị trí quan trọng trong cơ cấu các ngành kinh tế nông nghiệp và kinh tế biển.

Để đạt được mục tiêu này, một số định hướng và giải pháp đã được đề xuất. Trong đó, nuôi trồng thủy sản biển sẽ được tập trung phát triển, đặc biệt là nuôi các đối tượng chủ lực và các loài có giá trị kinh tế gắn bảo vệ môi trường sinh thái. Sản xuất giống chất lượng cao sẽ được ưu tiên, với trọng tâm là phát triển giống các đối tượng chủ lực, các loài mới có tiềm năng. Ngoài ra, phát triển nuôi trồng vi tảo, rong biển sẽ được đẩy mạnh để phục vụ nhu cầu thực phẩm và cung cấp nguyên liệu cho các ngành kinh tế khác.

Về khai thác, sẽ tập trung phát triển khai thác hải sản vùng khơi, giảm dần cường lực khai thác đảm bảo phù hợp với trữ lượng nguồn lợi. Hoạt động khai thác hải sản vùng lộng, ven bờ sẽ được tổ chức lại, gắn với phát triển nuôi trồng và du lịch sinh thái, nghề cá giải trí.

Một vấn đề quan trọng khác là tuân thủ các quy tắc ứng xử nghề cá có trách nhiệm, chống khai thác IUU. Các nỗ lực sẽ được thực hiện để giảm thiểu, tiến tới chấm dứt các nghề khai thác có tính hủy diệt nguồn lợi. Áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến, cơ giới hoá, hiện đại hoá tàu cá; giảm tổn thất sau thu hoạch đến năm 2030 dưới 10% cũng là một phần quan trọng của chiến lược.

Đặc khu Phú Quý, tỉnh Lâm Đồng, đã vạch ra hướng đi cho sự phát triển kinh tế trong tương lai thông qua việc tập trung vào hai trụ cột chính: kinh tế biển và du lịch, thương mại – dịch vụ. Tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Đặc khu Phú Quý lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030, địa phương đã đặt ra mục tiêu đẩy mạnh phát triển kinh tế một cách toàn diện, xanh, bền vững và nghĩa tình.

Đại hội diễn ra từ ngày 24 đến 25/7 với chủ đề ‘Xây dựng hệ thống chính trị trong sạch, vững mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; Giữ gìn, phát huy sức mạnh khối đại đoàn kết toàn dân; Đảm bảo quốc phòng, an ninh; Phát huy tiềm năng, lợi thế, sáng tạo, xây dựng đặc khu Phú Quý phát triển toàn diện, xanh, bền vững, nghĩa tình’. Ban Chấp hành Đảng bộ Đặc khu Phú Quý đã xác định mục tiêu trong nhiệm kỳ mới là đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, cải cách thủ tục hành chính, phát triển khoa học, công nghệ, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế.

Địa phương cũng đặt mục tiêu huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực cho đầu tư phát triển, gắn với phát triển kinh tế tư nhân phù hợp với thực tiễn. Trong giai đoạn 2026-2030, Đặc khu Phú Quý đặt ra chỉ tiêu tốc độ tăng giá trị sản phẩm trên địa bàn bình quân hàng năm là 7,49%. Trong đó, tỷ trọng nông, lâm nghiệp, thủy sản tăng 1,90%; Công nghiệp – xây dựng tăng 8,13%; Dịch vụ tăng 11,34%. Thu ngân sách nhà nước đạt và vượt dự toán được giao, với tốc độ tăng tổng thu ngân sách nhà nước trên địa bàn bình quân hàng năm là 4,50%.

Đến năm 2030, thu nhập bình quân đầu người trên địa bàn dự kiến đạt 77 triệu đồng, tăng 22,22% so với năm 2025. Địa phương cũng đặt mục tiêu hoàn thành tiêu chí đô thị mới loại V, tiếp cận các tiêu chí đô thị thông minh, với quy mô dân số dưới 35.000 người.

Để đạt được những mục tiêu trên, Đặc khu Phú Quý đã đưa ra nhiều nhiệm vụ và giải pháp phát triển, trong đó có việc đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh. Địa phương cũng tập trung vào phát triển hai trụ cột kinh tế, gắn với từng bước phát triển kinh tế xanh, kinh tế số, và đầu tư hoàn thiện kết cấu hạ tầng kinh tế – xã hội.

Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Y Thanh Hà Niê Kđăm đánh giá cao những thành tựu mà Đảng bộ và nhân dân Phú Quý đã đạt được trong thời gian qua. Tuy nhiên, Bí thư Tỉnh ủy cũng đề nghị Đảng bộ Đặc khu Phú Quý cần xác định rõ vị trí, tầm vóc, vai trò, tiềm năng, thế mạnh của đặc khu để làm cơ sở xác định mục tiêu, chỉ tiêu chủ yếu và các nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm nhằm thực hiện thành công mục tiêu Nghị quyết Đại hội.

Đặc khu Phú Quý cần tập trung vào bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, sâu sát của Đảng bộ đối với toàn bộ hoạt động của địa phương. Địa phương cũng cần tiếp tục khai thác có hiệu quả các tiềm năng, lợi thế của đặc khu, xây dựng và phát triển toàn diện Phú Quý trong chiến lược phát triển kinh tế, bảo vệ thực địa, phát triển xanh, gắn với bảo vệ Tổ quốc.

Xem thêm thông tin trong nước tại Báo Điện Biên Phủ.

Phú Quốc đang tích cực đề xuất lên cấp thẩm quyền để nghiên cứu và triển khai dự án lấn biển, xây dựng đảo nhân tạo với mục tiêu phát triển du lịch, kinh tế – xã hội một cách bền vững và đạt tầm cỡ thế giới. Ông Lê Quốc Anh, Bí thư Đảng ủy đặc khu Phú Quốc, đã chia sẻ về sự phát triển ấn tượng của Phú Quốc trong thời gian qua, với nguồn thu ngân sách tăng từ gần 50 tỉ đồng vào năm 2004 lên gần 10.000 tỉ đồng hiện nay.

Tuy nhiên, ông Lê Quốc Anh cũng chỉ ra rằng Phú Quốc vẫn chưa tận dụng hết tiềm năng du lịch sinh thái gắn liền với khám phá rừng và biển. Để khắc phục điều này, ông đề xuất cần mạnh dạn khai thác và quản lý tốt các tiềm năng này, đồng thời có chế tài và xử lý nghiêm đối với các nhà đầu tư và doanh nghiệp hoạt động không đúng quy định. Khu bảo tồn biển cũng cần được phát triển lâu dài và cần tìm đúng nhà đầu tư để khai thác du lịch, kinh tế biển đẳng cấp đi đôi với bảo vệ môi trường biển.

Phú Quốc cũng đang định hướng phát triển ở khu vực phía nam đảo An Thới khoảng 4.000ha để làm đảo nhân tạo. Theo đánh giá, tính khả thi của việc lấn biến và làm đảo nhân tạo ở Phú Quốc rất cao. Với việc có thêm đảo nhân tạo, Phú Quốc sẽ phát triển thần tốc, đột phá khi tạo lập không gian mới để làm sân golf, khu dịch vụ, khu chức năng, phục vụ phát triển du lịch, kinh tế – xã hội trên đảo.

Lãnh đạo UBND tỉnh Kiên Giang (địa phương có Phú Quốc) cho hay sẽ nghiên cứu và đưa vào quy hoạch tỉnh sắp tới về tiềm năng rừng và biển ở Phú Quốc, và sẽ thuê đơn vị tư vấn nước ngoài để có tầm nhìn thế giới và phát triển Phú Quốc xứng tầm hơn. Trước đó, Phú Quốc đã tổ chức hội nghị lấy ý kiến cơ quan, tổ chức, cá nhân và đại diện cộng đồng dân cư đối với điều chỉnh cục bộ đồ án quy hoạch chung TP Phú Quốc đến năm 2045, trong đó có nghiên cứu không gian lấn biển và các đảo nhân tạo.

Một dự án tương tự là xây dựng khu đô thị lấn biển Rạch Giá – Kiên Giang với tổng vốn đầu tư trên 650 triệu USD do Tập đoàn Phú Cường (PCG) đầu tư đã được khởi công xây dựng gần đây. Dự án này cũng hướng đến việc phát triển đô thị và kinh tế biển một cách bền vững.

Việc phát triển đảo nhân tạo và lấn biển đang trở thành xu hướng trong việc phát triển kinh tế – xã hội tại các địa phương có tiềm năng biển. Tuy nhiên, việc triển khai các dự án này cần phải đảm bảo tính bền vững, bảo vệ môi trường và tuân thủ các quy định pháp luật hiện hành.

Để hiện thực hóa các dự án này, các địa phương cần tiếp tục nghiên cứu, đánh giá và hoàn thiện các hồ sơ, đề xuất để trình lên cấp thẩm quyền phê duyệt. Đồng thời, cần có sự tham gia đóng góp ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học và cộng đồng dân cư để đảm bảo rằng các dự án được triển khai một cách hợp lý và bền vững.

Với sự quyết tâm và nỗ lực của các địa phương, dự án lấn biển và xây dựng đảo nhân tạo tại Phú Quốc và các khu vực khác sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam trong thời gian tới.