Côn Đảo – Một Nơi Thiêng Liêng Của Lịch Sử Việt Nam

Là một nhà báo, tôi đã từng đến thăm nhiều địa danh lịch sử, nhưng Côn Đảo luôn là một nơi đặc biệt. Không cần lời giới thiệu hay sắc màu tô điểm, Côn Đảo tự nó đã trở nên linh thiêng. Chỉ cần một bước chân đặt xuống, một làn gió biển mặn mòi thoảng qua, là đã thấy lòng trùng xuống, tim nhói lên một niềm kính phục và biết ơn vô hạn. Côn Đảo là nơi mà từng tấc đất, từng nắm cát, từng con sóng cũng mang trong mình một câu chuyện bi hùng về lòng yêu nước, sự hy sinh và niềm tin son sắt vào ngày mai hòa bình.

Ngày 26/7, tôi có cơ hội đặt chân lên đặc khu thiêng liêng này để tham dự Lễ tri ân các anh hùng, liệt sĩ tại Côn Đảo. Cùng hàng trăm đại biểu, người dân, cựu chiến binh và những người con xa xứ trở về, chúng tôi đã dâng nén hương thành kính tại Nghĩa trang Hàng Keo, Nghĩa trang Hàng Dương, những nơi được xem là “bàn thờ Tổ quốc” giữa biển khơi. Khó có thể diễn tả được cảm xúc của tôi lúc đứng lặng lẽ nghiêng mình trước những ngôi mộ – phần lớn là chưa biết tên – những người con ưu tú của đất mẹ đã ngã xuống trong bóng tối của ngục tù, trong nỗi đau không tên, để góp phần cho ánh sáng tự do được thắp lên cho hôm nay.

Những nén nhang, ngọn nến bập bùng trong gió như là hơi thở của quá khứ vọng về, nhắc nhở chúng ta rằng, để có được những ngày bình yên này, máu xương đã từng đổ xuống biết bao nhiêu. Khi ánh chiều buông xuống, tôi cảm nhận như đất trời lặng im để lắng nghe lời tri ân, để chứng kiến sự tiếp nối thiêng liêng giữa các thế hệ. Những giọt nước mắt âm thầm rơi xuống không chỉ là của nỗi đau, mà còn là của lòng biết ơn và niềm tự hào vô hạn. Bởi vì trong nơi tưởng như là chốn tận cùng ấy, lại chính là điểm khởi đầu của những điều cao cả nhất – tình yêu đất nước, lòng hy sinh vô điều kiện, và khát vọng độc lập, tự do.

Đêm xuống, tôi tham dự chương trình nghệ thuật “Côn Đảo – Bản hùng ca bất tử” – một khúc tráng ca không chỉ kể về quá khứ mà còn lay động trái tim từng người bằng sức mạnh của nghệ thuật, của âm nhạc, của những ký ức chưa bao giờ nguôi ngoai trong tâm thức dân tộc. Dưới vòm trời đầy sao, tiếng nhạc vang lên như tiếng vọng của những linh hồn anh hùng đang trở về.

Tôi đặc biệt xúc động với ca khúc “Viết tiếp câu chuyện hòa bình”, một bài hát không quá ồn ào, nhưng từng câu từng chữ lại đào sâu vào ký ức, gọi dậy bao hình ảnh hào hùng: “Cha ông ta ngày xưa ngã xuống, để cho đời ta ngày sau đổi lấy hòa bình. Giữa khói binh ai cũng nguyện lòng hy sinh… Để cho đất nước yên vui từ đó. Để cho đỏ thắm màu cờ tự do. Để những tiếng cười vang khắp nơi từ ngày chiến thắng”. Tôi đã nghe nhiều bản hùng ca về chiến tranh, về sự hy sinh và hòa bình. Nhưng lần này, giữa không gian thiêng liêng Côn Đảo, nơi hàng vạn chiến sĩ cách mạng từng bị giam cầm, tra tấn và hy sinh, những câu hát ấy bỗng mang một chiều sâu đặc biệt.

Côn Đảo không chỉ là một địa danh. Côn Đảo là ký ức, là biểu tượng, là chứng nhân. Côn Đảo là nơi lưu giữ những nỗi đau tận cùng nhưng cũng là nơi phát ra ánh sáng rực rỡ nhất của tinh thần bất khuất, nơi “tử vì sinh, mất vì còn, chịu đựng để chiến thắng”. Tôi xúc động khi nghĩ về những người tù không án – những người dám đứng lên vì lý tưởng cao cả dù biết rằng con đường phía trước là bóng tối nhà tù, là roi vọt, là đòn tra tấn, và có thể là cái chết không tên, không tuổi.

Tôi cũng nghĩ về những người trẻ hôm nay – thế hệ sinh ra trong hòa bình, lớn lên trong nhịp sống sôi động và tự do. Liệu chúng ta đã hiểu hết giá trị của hòa bình, của độc lập? Liệu chúng ta có đang viết tiếp câu chuyện của cha ông bằng hành động thiết thực, bằng ý chí vươn lên, bằng khát vọng xây dựng đất nước hùng cường?

Đi giữa đêm Côn Đảo, tôi thấy những ngọn nến nhỏ được đặt trước mỗi phần mộ. Ánh nến lung linh soi rọi khuôn mặt trầm ngâm của những người đến viếng. Mỗi ngọn nến như là một lời hứa âm thầm – rằng chúng tôi sẽ không quên, sẽ sống xứng đáng, sẽ tiếp tục hành trình mà các anh, các chị đã khởi đầu bằng máu và nước mắt.

Nơi đây, thời gian dường như ngưng đọng. Sự ồn ào của thế giới hiện đại bị để lại phía sau cánh cổng nghĩa trang. Ở đây, chỉ có tiếng gió biển thổi qua rừng dương, tiếng lá cây xào xạc như lời thì thầm của những linh hồn bất tử.

Tôi xúc động đặc biệt khi được trò chuyện với một nữ cựu tù chính trị năm xưa, nay đã ngoài 80 tuổi nhưng vẫn giữ nét cương nghị của một thời không khuất phục. Cô kể lại những ngày tháng bị biệt giam trong phòng tối, chỉ có tiếng rít của roi điện và tiếng gió biển rít qua song sắt làm bạn.

Cô kể, bằng giọng đều đều, không một lời oán trách, rằng những người con gái tuổi đôi mươi năm ấy đã cắn răng chịu đựng mọi cực hình chỉ để giữ lại một điều: lòng tin. “Chúng tôi không sợ chết, chỉ sợ Tổ quốc không độc lập” cô nói, mắt nhìn xa xăm về phía Nghĩa trang Hàng Dương.

Tôi lặng đi. Trong đôi mắt già nua ấy không chỉ là nỗi đau, mà là ánh sáng của tự do. Sự kiên cường của những người phụ nữ như cô không chỉ là biểu tượng, mà là minh chứng sống cho sức mạnh tinh thần Việt Nam.

Nghe cô nói, tôi nghĩ rằng thế hệ hôm nay có một trách nhiệm thiêng liêng: ghi nhớ và tri ân. Tri ân không chỉ là những bông hoa, nén hương vào mỗi dịp 27/7, mà còn là sự nỗ lực không ngừng trong hiện tại – xây dựng một đất nước giàu mạnh, một xã hội công bằng, một tương lai đáng sống cho mọi người dân.

Chính từ những nơi như Côn Đảo – nơi thử thách con người đến tận cùng – đã sinh ra những giá trị vĩnh cửu. Ở đây, tôi không chỉ thấy cái chết, mà thấy sự sống vĩnh hằng của lòng yêu nước. Tôi không chỉ thấy ngục tù, mà thấy niềm tin mãnh liệt vào một ngày mai.

Hướng tới kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh – Liệt sĩ, chiều ngày 25/7, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành phố Hải Phòng đã tổ chức khai mạc triển lãm ảnh và tư liệu với chủ đề ‘Uống nước nhớ nguồn’. Triển lãm này diễn ra từ ngày 25/7 đến 27/7/2025, tại Nhà trưng bày Triển lãm Trung tâm Văn hóa, Điện ảnh và Triển lãm thành phố, nằm tại số 1 Nguyễn Đức Cảnh, phường Lê Chân, Hải Phòng.

Triển lãm ‘Uống nước nhớ nguồn’ là hoạt động ý nghĩa nhằm thể hiện sự tri ân sâu sắc của Đảng và Nhà nước đối với những người đã hy sinh và cống hiến cho độc lập, tự do của Tổ quốc. Với hơn 150 ảnh nghệ thuật, tư liệu quý và bản trích về Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng và Nhà nước Việt Nam, triển lãm mang đến cái nhìn tổng quan về sự nghiệp cách mạng của dân tộc và tinh thần nhân đạo của chính sách chăm lo cho người có công.

Bên cạnh những hình ảnh về các hoạt động của Đảng và Nhà nước trong việc thực hiện các chính sách chăm lo cho người có công, triển lãm còn trưng bày những hình ảnh về thành phố Hải Phòng cùng cả nước trong việc thực hiện các hoạt động tương thân, tương ái. Đặc biệt, triển lãm có những hình ảnh về các thương binh ‘tàn nhưng không phế’, những con người đã vượt qua mất mát, vươn lên trong cuộc sống và tiếp tục đóng góp tích cực vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước và thành phố.

Mục đích của triển lãm là nhằm giáo dục truyền thống cách mạng, khơi dậy tinh thần yêu nước và lòng tự hào dân tộc trong các tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ. Qua đó, tiếp nối và lan tỏa truyền thống anh hùng, bất khuất của dân tộc Việt Nam. Thông qua các hình ảnh và tư liệu trưng bày, triển lãm mong muốn gửi gắm thông điệp về sự biết ơn và trân trọng của thế hệ sau đối với những người đã hy sinh và cống hiến cho Tổ quốc.

Đến với triển lãm, công chúng có thể tìm hiểu về lịch sử và truyền thống của dân tộc, cũng như thấy được sự quan tâm và chăm lo của Đảng và Nhà nước đối với người có công. Triển lãm cũng là dịp để người dân thành phố Hải Phòng và du khách có thể cùng nhau nhìn lại và tri ân những cống hiến của các thế hệ cha anh đi trước.

Từ ngày 25 đến 31/7, triển lãm sẽ mở cửa đón công chúng đến tham quan và tìm hiểu. Với những giá trị lịch sử, văn hóa và giáo dục mà triển lãm mang lại, sự kiện này hứa hẹn sẽ thu hút đông đảo người dân và du khách đến tham gia.