Ba mô hình tiêu biểu trong giảm phát thải khí nhà kính vừa được vinh danh tại Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025, đánh dấu những nỗ lực đáng kể hướng đến mục tiêu trung hòa carbon của Chính phủ. Những mô hình này không chỉ thể hiện sự cam kết bảo vệ môi trường mà còn góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế cho các cộng đồng địa phương.

Mô hình Lúa – Tôm phát thải thấp được khởi xướng bởi Kỹ sư Hồ Quang Cua, một nhân vật nổi tiếng trong lĩnh vực nông nghiệp Việt Nam, cùng với cộng sự của ông. Mục tiêu chính của mô hình này là nâng cao thu nhập cho nông dân trong khi vẫn bảo vệ và phát triển bền vững môi trường. Bằng cách cải tiến quy trình canh tác lúa ST25 kết hợp với nuôi tôm trên diện rộng tại khu vực đồng bằng sông Cửu Long, mô hình đã mang lại những kết quả tích cực. Điểm nổi bật của mô hình là tận dụng tối đa hệ sinh thái đầm phá tự nhiên, giảm đáng kể việc sử dụng phân bón hóa học và hạn chế chăn thả phá rừng ngập mặn. Nhờ những biện pháp này, lượng phát thải metan và CO₂ đã được kiểm soát chặt chẽ, đồng thời giúp nông dân tăng thu nhập nhờ vào sản phẩm “lúa – tôm” đạt chứng nhận hữu cơ và được ưu tiên tiêu thụ trên các thị trường cao cấp.

Cộng đồng chủ rừng Cao Quảng cũng được vinh danh nhờ vào nỗ lực phục hồi và bảo vệ 8.800 ha rừng tự nhiên. Khu vực này từng đối mặt với tình trạng khai thác rừng cạn kiệt nghiêm trọng. Tuy nhiên, sau gần 20 năm được Nhà nước giao đất và giao rừng cho các hộ gia đình, cộng đồng này đã đoàn kết và thực hiện thành công việc bảo vệ, khoanh nuôi và tái sinh rừng tự nhiên. Bên cạnh đó, họ cũng phát triển thêm diện tích rừng trồng có giá trị cao về tài nguyên và kinh tế. Kết quả của những hoạt động này không chỉ tạo ra nguồn sinh kế ổn định cho người dân địa phương mà còn góp phần đáng kể vào việc giảm phát thải khí nhà kính, với ước tính mỗi ha rừng có thể hấp thụ xấp xỉ 250 tấn CO₂ mỗi năm.

Tập đoàn TH cũng được vinh danh nhờ vào sự tiên phong trong việc trung hòa carbon theo tiêu chuẩn quốc tế PAS2060. Cụ thể, hai công ty thành viên của tập đoàn, Công ty Cổ phần Sữa TH và Công ty TNHH Nước tinh khiết Núi Tiên, đã chính thức đạt chứng nhận trung hòa carbon theo tiêu chuẩn PAS2060:2014 sau khi được thẩm định và xác nhận bởi Control Union (Đức). Đây là hai đơn vị đầu tiên tại Việt Nam đạt được chứng nhận quốc tế này. Để đạt được thành quả này, TH đã triển khai một loạt các giải pháp đồng bộ nhằm giảm phát thải tại nguồn, bao gồm chuyển đổi năng lượng, cải tiến công nghệ, quản lý chất thải và nhựa, cũng như thực hành văn hóa xanh nội bộ. Phần lượng phát thải còn lại được bù đắp thông qua các dự án giảm phát thải và nâng cao hiệu quả năng lượng được chứng nhận quốc tế.

Việc vinh danh ba mô hình tiêu biểu này tại Diễn đàn Net Zero Việt Nam 2025 không chỉ khẳng định tâm huyết và trách nhiệm của các tổ chức, doanh nghiệp với môi trường mà còn truyền cảm hứng mạnh mẽ cho cộng đồng doanh nghiệp và toàn xã hội cùng chung tay giảm phát thải, hướng tới một tương lai bền vững. Những nỗ lực này thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc thực hiện các mục tiêu về biến đổi khí hậu và phát triển bền vững, đồng thời góp phần vào các nỗ lực toàn cầu nhằm giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

Thị trường carbon đang ngày càng nổi lên như một công cụ kinh tế quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và đạt được phát thải ròng bằng ‘0’. Tại Diễn đàn ‘Net Zero Việt Nam 2025: Thị trường carbon trong kỷ nguyên mới’, các chuyên gia đã tập trung thảo luận về tiềm năng và thách thức của thị trường carbon tại Việt Nam.

Hiện tại, Việt Nam đang ở giai đoạn định hình nền móng thị trường carbon, với nhiều tiềm năng nhưng cũng đối mặt với không ít thách thức. Các chuyên gia chỉ ra rằng hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định khí nhà kính (MRV) chưa đồng bộ và thiếu chuẩn hóa. Điều này gây ra khó khăn trong việc xác minh và đo lường lượng khí thải, làm cơ sở cho việc mua bán và trao đổi carbon trên thị trường.

Bên cạnh đó, hạn chế về nhận thức, nhân lực và tài chính đang khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn khi tiếp cận thị trường này. Nhiều doanh nghiệp hiện tại chỉ hiểu đơn giản về giảm phát thải mà chưa thực sự ứng dụng công nghệ tuần hoàn tài nguyên để phát triển bền vững. Điều này không chỉ giới hạn ở các doanh nghiệp nhỏ và vừa mà còn ảnh hưởng đến các tập đoàn lớn.

Theo ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, từ nay đến 2028, Việt Nam sẽ thí điểm cấp phát hạn ngạch miễn phí và vận hành sàn giao dịch carbon. Từ năm 2029, sẽ áp dụng đấu giá và kết nối quốc tế. Các bộ, ngành đang hoàn thiện hành lang pháp lý để đảm bảo tính minh bạch và tránh ảnh hưởng tới cam kết giảm phát thải quốc gia.

Để vượt qua những thách thức này và đạt được mục tiêu Net Zero vào năm 2050, các chuyên gia cũng khuyến nghị cần đầu tư vào nền tảng kỹ thuật và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận tài chính. Việc xây dựng một hệ thống MRV chuẩn hóa và nâng cao nhận thức về thị trường carbon là rất quan trọng. Đồng thời, việc hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tiếp cận các nguồn tài chính xanh cũng là một yếu tố then chốt.

Nhìn chung, thị trường carbon tại Việt Nam đang có tiềm năng lớn để phát triển, nhưng việc vượt qua các thách thức hiện tại là điều không dễ dàng. Với sự chuẩn bị và hỗ trợ từ các bên liên quan, Việt Nam có thể xây dựng một thị trường carbon hiệu quả và bền vững, góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững và đạt được phát thải ròng bằng ‘0’.