Đánh thuế thu nhập cá nhân không chỉ là một biện pháp nhằm thu được nguồn thu ngân sách ngay lập tức mà còn đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế trong thiết kế, truyền thông và triển khai chính sách. Điều này đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo rằng chính sách thuế không chỉ hiệu quả về mặt kinh tế mà còn công bằng và không gây ra những tác động tiêu cực đến xã hội. Gần đây, đề xuất về giao dịch bất động sản trong Dự thảo Luật thuế Thu nhập cá nhân đã đặt ra câu hỏi về sự vắng mặt của “nghệ thuật đánh thuế” trong việc thiết kế chính sách này.

Một yếu tố quan trọng trong việc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân là thuế suất biên, tức là mức thuế áp dụng cho phần thu nhập tăng thêm của cá nhân. Nếu thuế suất biên quá cao, điều này có thể làm giảm đáng kể lợi ích của người lao động khi họ cố gắng tăng thu nhập bằng cách làm thêm giờ hoặc tìm kiếm các cơ hội có thu nhập cao hơn. Hệ quả là có thể dẫn đến giảm cung lao động chất lượng cao và năng suất lao động của toàn xã hội. Ví dụ, nếu một cá nhân đang nhận mức lương 50 triệu đồng mỗi tháng và có thể tăng lên 60 triệu đồng mỗi tháng nhờ làm thêm, nhưng phần thu nhập tăng thêm này bị đánh thuế 30%, thì lợi ích thực nhận sẽ giảm đáng kể. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn gây thiệt hại cho nền kinh tế.

Cá nhân thường sử dụng ba cách phổ biến để tránh thuế thu nhập cá nhân khi đối mặt với mức thuế cao. Họ có thể chuyển đổi thu nhập thành các hình thức không chịu thuế như quà tặng, phúc lợi ngoài lương, hoặc báo cáo thu nhập thấp hơn thực tế. Một số trường hợp thậm chí chuyển sang làm việc trong khu vực phi chính thức để không bị truy thu thuế. Những hành vi này không chỉ gây thất thu ngân sách nhà nước mà còn làm suy yếu sự công bằng và lòng tin vào hệ thống thuế.

Để đảm bảo hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội, chính sách thuế thu nhập cá nhân cần được thiết kế sao cho thuế suất biên không quá cao, đặc biệt là ở nhóm thu nhập trung cao – là nhóm có tiềm năng tạo ra giá trị lớn cho nền kinh tế. Bên cạnh đó, số bậc thuế cần đủ để phân hóa các nhóm thu nhập nhằm đảm bảo công bằng, nhưng không nên quá nhiều để tránh phức tạp trong tính toán và khai báo. Khoảng cách giữa các bậc thuế cần được thiết kế hợp lý, tránh tình trạng giãn bậc quá rộng khiến nhiều người có thu nhập khác nhau rơi vào cùng một mức thuế.

Tóm lại, việc thiết kế chính sách thuế thu nhập cá nhân đòi hỏi sự cân nhắc kỹ lưỡng và “nghệ thuật đánh thuế” để đảm bảo hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội. Nếu được xây dựng hợp lý, Luật Thuế Thu nhập cá nhân mới không chỉ giúp Nhà nước huy động nguồn thu một cách bền vững, mà còn góp phần tạo ra một môi trường lao động, đầu tư, và học tập lành mạnh, giúp nền kinh tế phát triển hiệu quả, cân bằng và có chiều sâu.

Bộ Tài chính đang đề xuất sửa đổi Luật Thuế thu nhập cá nhân với mục tiêu áp thuế 20% trên phần lãi thu được từ chuyển nhượng bất động sản. Theo đó, nếu người nộp thuế không thể xác định được giá mua và các chi phí liên quan, thuế sẽ được tính dựa trên giá bán và thời gian sở hữu, dao động từ 2-10%. Đề xuất này nhắm tới việc tạo ra sự công bằng và hạn chế tình trạng đầu cơ, lướt sóng trên thị trường bất động sản.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến từ nhà đầu tư và chuyên gia cho rằng mức thuế đề xuất, đặc biệt là 10% trong hai năm đầu, có thể quá cao và có thể dẫn đến thị trường thứ cấp bị đình trệ, giao dịch giảm mạnh. Anh Nguyễn Thành Luân, một nhà đầu tư tại TP HCM, chia sẻ rằng nếu phải trả thêm 100 triệu đồng tiền thuế, gần bằng tiền lãi ngân hàng trong một năm, sẽ là một gánh nặng lớn đối với ông.

Ông Nguyễn Quốc Kiên, một nhà đầu tư khác, lo ngại rằng nếu áp dụng phương án tính thuế mới, ông có thể phải đóng 400 triệu đồng tiền thuế khi bán một lô đất trị giá 4 tỷ đồng sau chưa đầy 2 năm sở hữu. Ông cho rằng mức thuế này có thể gây thiệt cho những người thực sự cần bán tài sản.

Chị Trần Minh Hạnh, nhà đầu tư căn hộ cao cấp ở khu Nam TP HCM, cũng bày tỏ lo ngại rằng nếu phải đóng thuế trên phần chênh lệch, gần như cô sẽ ‘bán huề vốn’.

Giới chuyên gia cũng chỉ ra rằng việc xác định giá vốn và chi phí liên quan đến giao dịch bất động sản có thể đặt ra nhiều vướng mắc trong thực thi. Ông Đinh Minh Tuấn, Giám đốc khu vực miền Nam của Batdongsan, nhận định rằng việc tính thuế dựa trên phần lãi sẽ hợp lý hơn, nhưng rất khó xác định chính xác phần lãi thực.

Luật sư Trần Thị Mỹ Linh cho rằng về nguyên tắc, thuế suất lũy tiến là hợp lý, nhưng điều quan trọng là phải thiết kế chính sách minh bạch và dễ áp dụng.

Từ góc nhìn của doanh nghiệp, đại diện một sàn giao dịch lớn tại TP HCM cho biết 2 năm trở lại đây, lượng nhà đầu tư cá nhân chiếm khoảng 70% giao dịch thứ cấp. Nếu đánh thuế cao với nhóm này, khả năng thị trường sụt thanh khoản là rất lớn.

Ông Nguyễn Văn Đính, Chủ tịch Hội Môi giới Bất động sản Việt Nam, cho rằng việc áp thuế chuyển nhượng ở mức cao có thể làm giảm tính thanh khoản trên thị trường thứ cấp và khiến nhà đầu tư e ngại bán ra.

Việc điều chỉnh thuế chuyển nhượng bất động sản là cần thiết để đảm bảo công bằng và tăng nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, để không gây sốc cho thị trường và tạo ra gánh nặng quá lớn cho người dân, cần thiết kế cơ chế triển khai minh bạch, hợp lý và có lộ trình phù hợp. Thông tin về đề xuất này có thể được tìm hiểu thêm tại đây và đây.

Bộ Tài chính đề xuất việc rút ngắn biểu thuế lũy tiến tính thuế thu nhập cá nhân từ 7 xuống còn 5 bậc, với khoảng cách thu nhập được nới rộng. Biểu thuế lũy tiến hiện hành gồm 7 bậc, với thuế suất từ 5% đến 35%. Tuy nhiên, biểu thuế này được đánh giá là khá dày và tập trung nhiều vào các bậc thu nhập đầu, gây bất lợi cho người nộp thuế.

Trong dự thảo Luật Thuế Thu nhập cá nhân (thay thế), Bộ Tài chính đã đưa ra hai phương án sửa đổi biểu thuế. Cả hai phương án đều hướng đến giảm số bậc thuế và mở rộng khoảng cách thu nhập giữa các bậc. Mức thuế tối thiểu 5% sẽ được áp dụng cho thu nhập tính thuế trong tháng từ 10 triệu đồng trở lên. Trong khi đó, mức thuế tối đa là 35%, áp dụng cho thu nhập tính thuế trên 80 triệu đồng (theo phương án 1) và 100 triệu đồng trở lên (theo phương án 2).

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, việc giảm số bậc thuế không chỉ giúp đơn giản hóa quá trình quản lý và thu thuế mà còn tạo thuận lợi cho việc kê khai thuế. Điều này cũng phù hợp với xu hướng cải cách thuế trên toàn thế giới. Cả hai phương án đều đáp ứng được mục tiêu giảm bậc thuế và điều chỉnh thu nhập tính thuế ở từng bậc một cách hợp lý.

Khi so sánh hai phương án, Bộ Tài chính cho biết mức độ ảnh hưởng của hai phương án là khác nhau. Phương án 1 sẽ giảm thuế cho các cá nhân có thu nhập trên 10 triệu đồng, trong khi phương án 2 sẽ giảm nhiều hơn cho thu nhập trên 50 triệu đồng. Ví dụ, cá nhân có thu nhập tính thuế 10 triệu đồng một tháng sẽ được giảm 250.000 đồng nếu áp dụng phương án 1. Tương tự, thu nhập 30 triệu đồng sẽ được giảm 850.000 đồng, thu nhập 40 triệu đồng là 750.000 đồng và thu nhập trên 80 triệu đồng khoảng 650.000 đồng.

Về thuế suất, nhiều nước trên thế giới đã áp dụng biểu thuế lũy tiến với nhiều bậc. Xu hướng chung hiện nay là đơn giản hóa biểu thuế thông qua việc giảm số bậc lũy tiến. Mức thuế suất cao nhất ở một số quốc gia cũng đã được điều chỉnh tăng lên. Hiện tại, các nước châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc áp dụng mức thuế suất cao nhất là 45%. Một số nước châu Âu, Bắc Mỹ và châu Úc áp dụng biểu thuế 5-6 bậc. Riêng Mỹ có 7 bậc thuế.

Hai phương án sửa đổi biểu thuế được Bộ Tài chính đề xuất nhằm mục đích tạo ra một hệ thống thuế thu nhập cá nhân đơn giản, công bằng và hiệu quả hơn. Việc giảm số bậc thuế và điều chỉnh khoảng cách thu nhập giữa các bậc thuế được kỳ vọng sẽ giúp giảm bớt gánh nặng thuế cho người nộp thuế, đồng thời tăng cường tính cạnh tranh của nền kinh tế.

Người dân và doanh nghiệp có thể theo dõi và đóng góp ý kiến vào dự thảo Luật Thuế Thu nhập cá nhân (thay thế) để giúp hoàn thiện hệ thống thuế thu nhập cá nhân tại Việt Nam. Thông tin chi tiết về dự thảo có thể được tìm thấy trên cổng thông tin điện tử của Bộ Tài chính hoặc các kênh thông tin chính thức khác.

Bộ Tài chính vừa công bố dự thảo Luật Thuế Thu nhập cá nhân (thay thế), với một trong những điểm nổi bật là đề xuất áp dụng thuế suất 20% đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản của cá nhân cư trú. Theo đề xuất, thuế thu nhập cá nhân sẽ được tính dựa trên thu nhập tính thuế và thuế suất 20%, áp dụng cho từng lần chuyển nhượng.

Thu nhập tính thuế từ chuyển nhượng bất động sản được xác định bằng giá bán trừ đi giá mua và các khoản chi phí hợp lý liên quan đến việc tạo ra thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản. Trong trường hợp không xác định được giá mua và các chi phí liên quan đến việc chuyển nhượng bất động sản, thuế thu nhập cá nhân sẽ được tính bằng giá bán nhân với thuế suất.

Dự thảo cũng đề xuất áp dụng mức thuế suất khác nhau dựa trên thời gian nắm giữ bất động sản. Cụ thể, thuế suất sẽ là 10% nếu thời gian nắm giữ dưới 2 năm, 6% nếu thời gian nắm giữ từ 2 năm đến dưới 5 năm, 4% nếu thời gian nắm giữ từ 5 năm đến dưới 10 năm, và 2% nếu thời gian nắm giữ từ 10 năm trở lên hoặc bất động sản có nguồn gốc từ nhận thừa kế.

Bộ Tài chính cho biết, thời gian nắm giữ bất động sản sẽ được tính từ khi cá nhân có quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng bất động sản. Đối với bất động sản có nguồn gốc từ nhận thừa kế, việc chuyển nhượng sẽ áp dụng thuế suất 2%, không tính theo thời gian nắm giữ. Bộ Tài chính đang phối hợp với các đơn vị có liên quan để triển khai các bước tiếp theo trong kỳ họp, tại dự thảo Luật và trình Chính phủ quy định chi tiết nội dung này.

Việc đề xuất thay đổi chính sách thuế thu nhập cá nhân đối với thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản nhằm đảm bảo công bằng và hiệu quả trong việc quản lý thuế, cũng như khuyến khích việc đầu tư dài hạn vào bất động sản. Bên cạnh đó, chính sách này cũng giúp tăng thu ngân sách nhà nước và điều chỉnh thị trường bất động sản.

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến đóng góp về dự thảo Luật Thuế Thu nhập cá nhân (thay thế), bao gồm các quy định chi tiết về thuế suất, thời gian nắm giữ bất động sản và các trường hợp được miễn thuế. Dự kiến, dự thảo Luật sẽ được trình Quốc hội thông qua trong thời gian tới.

Cá nhân và tổ chức có liên quan có thể gửi ý kiến đóng góp về dự thảo Luật tới Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan để tiếp tục hoàn thiện chính sách thuế thu nhập cá nhân. Thông tin chi tiết về dự thảo Luật có thể được tìm thấy trên trang web của Bộ Tài chính.