Trong nỗ lực nhằm thu hẹp khoảng cách chăm sóc sức khỏe tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đặc biệt là đối với nhóm phụ nữ mang thai và bà mẹ nuôi con nhỏ, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng cộng đồng đang ngày càng trở nên phổ biến. Tại nhiều xã vùng sâu, vùng xa, việc tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản, đặc biệt là chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ em, vẫn còn đối mặt với nhiều rào cản, từ khoảng cách địa lý, thiếu nhân lực, phương tiện, đến rào cản ngôn ngữ.

Trước những thách thức này, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại chỗ – ngay tại thôn bản – đã được triển khai, nhằm mục đích đưa dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân. Thay vì chỉ tập trung tại trạm y tế xã, nhiều địa phương đã tổ chức các đội y tế cơ động, phối hợp cùng cán bộ y tế thôn bản để cung cấp viên sắt, hướng dẫn thực hành bữa ăn dinh dưỡng, cân đo đánh giá thể trạng định kỳ và tư vấn chăm sóc thai sản tận nơi cho các bà mẹ.

Theo TS.BS Huỳnh Nam Phương, Trưởng Phòng Quản lý khoa học – Viện Dinh dưỡng, ngành Y tế và chính quyền địa phương đã và đang triển khai nhiều hoạt động nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số. Các hoạt động này bao gồm bổ sung viên sắt/axit folic định kỳ hoặc viên đa vi chất cho phụ nữ mang thai và sau sinh tại tuyến xã, tư vấn dinh dưỡng, chăm sóc thai kỳ, nuôi con bằng sữa mẹ thông qua mạng lưới cán bộ y tế thôn bản.

Mô hình chăm sóc dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời được áp dụng tại nhiều xã vùng III trong khuôn khổ của Dự án 7 Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo mô hình chuẩn. Đến năm 2025, sau 3 năm triển khai, đã có 687 xã có mô hình đạt chuẩn trên tổng số 1354 xã vùng III toàn quốc. Một số địa phương còn phối hợp với tổ chức quốc tế như Tầm nhìn thế giới, Save the Children thực hiện mô hình ‘Câu lạc bộ dinh dưỡng’, hỗ trợ thay đổi hành vi tích cực.

Tuy nhiên, việc triển khai vẫn gặp không ít khó khăn về nguồn lực, nhận thức cộng đồng và tính bền vững. Vì vậy, rất cần sự hỗ trợ liên ngành và đầu tư lâu dài để đảm bảo hiệu quả. Cán bộ y tế thôn bản giữ vai trò nòng cốt trong mô hình này, họ là người đồng bào, hiểu ngôn ngữ, nếp sống và tập quán nên dễ dàng truyền đạt kiến thức dinh dưỡng và tư vấn sức khỏe một cách gần gũi, hiệu quả hơn.

Bên cạnh các dịch vụ y tế trực tiếp, một trong những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả chăm sóc dinh dưỡng là truyền thông thay đổi hành vi. Nhiều bà mẹ người dân tộc thiểu số vẫn duy trì thói quen ăn uống đơn điệu, kiêng khem sai cách trong thai kỳ hoặc sau sinh, cho con ăn dặm sớm, dẫn đến thiếu vi chất nghiêm trọng. Do đó, việc lồng ghép truyền thông về dinh dưỡng vào sinh hoạt cộng đồng là cách làm đang được một số tỉnh vùng cao triển khai hiệu quả.

Chẳng hạn, tại các buổi họp bản, hội phụ nữ hoặc phiên chợ vùng cao, cán bộ y tế có thể phát tài liệu hướng dẫn, kể chuyện dinh dưỡng bằng tiếng dân tộc, tổ chức trò chơi kiến thức để giúp người dân dễ nhớ, dễ làm theo. Dù còn nhiều thách thức, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại bản đang chứng minh tính phù hợp với địa bàn vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn.

Việc đầu tư thêm nguồn lực, trang thiết bị di động và chính sách hỗ trợ cho cán bộ y tế thôn bản sẽ là yếu tố then chốt để mô hình này lan rộng, tạo nền tảng vững chắc cho chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em vùng dân tộc thiểu số.

Chương trình “Ngày Dinh dưỡng cộng đồng Việt Nam” Lần 5 sẽ chính thức diễn ra vào ngày 28/9/2025 tại Quảng trường Đông Kinh Nghĩa Thục, hồ Hoàn Kiếm, Hà Nội. Sự kiện này đặt mục tiêu lan tỏa lối sống năng động, lành mạnh đến từng người, từng nhà, với mong muốn xây dựng một cộng đồng không chỉ khỏe mạnh về thể chất mà còn tinh thần.

Chương trình bao gồm 2 phần chính diễn ra song song, tạo nên một không khí sôi động và đa dạng cho người tham gia. Đầu tiên là phần thi kiến thức về dinh dưỡng và vận động của 20 đội chơi. Mỗi đội sẽ chọn một hoạt động như Aerobic, Zumba, Dance sports, thể dục dưỡng sinh, khiêu vũ… để biểu diễn trên sân khấu trong vòng tối đa 5 phút. Song song với phần biểu diễn, các đội chơi cũng sẽ tham gia phần thi kiến thức dinh dưỡng thú vị, đòi hỏi sự hiểu biết và sáng tạo.

Thứ hai, chương trình còn có khu vực tư vấn dinh dưỡng dành riêng cho người dân. Tại đây, 10 gian tư vấn sẽ được thiết lập, hoạt động theo hướng cá nhân hóa. Các chuyên gia đầu ngành về dinh dưỡng từ các viện, bệnh viện lớn tại Hà Nội sẽ trực tiếp đảm nhiệm công việc tư vấn. Họ sẽ giải đáp mọi thắc mắc liên quan đến sức khỏe, cân nặng và đưa ra lời khuyên dinh dưỡng phù hợp cho từng cá nhân trong suốt thời gian diễn ra chương trình.

Về cơ cấu giải thưởng, chương trình sẽ trao tặng 01 Giải Đặc biệt, 01 Giải Nhất, 01 Giải Nhì, 01 Giải Ba, và 16 Giải Tư. Không chỉ những người chiến thắng, tất cả thành viên của các đội chơi cũng sẽ nhận được quà và giấy chứng nhận từ Ban tổ chức chương trình, thể hiện sự đánh giá và trân trọng dành cho sự tham gia của họ.